“Пранікненне поўнага пласцінавага даспеха на землі Вялікага Княства Літоўскага можна заўважыць ужо ў канцы XIV ст., прычым адбывалася гэта, як можна меркаваць, дзякуючы пасрэдніцтву найбліжэйшых заходніх суседзяў балта-славянскай дзяржавы, у першую чаргу Польшчы. У выніку палітычнага збліжэння Кароны Польскай i Вялікага Княства пасля заключэння Крэўскай уніі прадукцыя каронных платнераў служыла важнай крыніцай даўзбраення Літоўскага войска, найперш прадстаўнікоў палітычнай эліты, напярэдадні рашучага сутыкнення з Тэўтонскім ордэнам. Гэта знайшло адлюстраванне ў шэрагу тагачасных дакументаў, найбольш цікавымі з якіх уяўляюцца рахункі польскага каралеўскага двара за 1388 — 1420 гг.199 Паказальна, што ў спісах узбраення, якое набывалася ў Польшчы, фігуруюць не толькі поўныя даспехі, але i ix асобныя элементы, пераважна ахова рук і ног. Можна тому дапусціць, што рэшта баявога касцюма ўжо знаходзілася ва ўладанні ў набыўцоў. Не выключана, што апошнія маглі калі-нікалі дапаўняць пласцінавымi аховамі канечнасцяў традыцыйны наборны пласцінкавы даспех. У 1393 г. поўны даспех («harnasch totali») набыў Васіль, напэўна князь Чартарыйскі.200 Камплектную ахову рук i ног, а таксама жалезныя рукавіцы (beyngwanthy, scorky et cirotecis ferres) атрымаў у тым жа годзе пасол Вітаўта Ваўчок, а годам пазней — Раман, верагодна князь Кобрынскі.201 Два такія ж самыя камплекты, але без рукавіц (beyngwanthi et armillis alias scorky), набыў у 1393 г. пасланы ў Літву Корманч.202 Толькі пакрыцці ног атрымалі ў 1394 г. Вітаўт i нейкі ліцвін Барыс, асоба, як падаецца, малазначная, у той час як князь Фёдар (Карыятавіч, Карыбутавіч, Патрыкевіч альбо Астрожскі) прыдбаў у І393 г. ахову рук i спаднічку-шорцу (szosl).203 Ажно 20 нагруднікаў кірас, коштам 12 грошаў кожны, былі высланы ў 1399 г. Вітаўту. Зыходзячы з ix колькасці i невысокіх коштаў, якія набліжаліся да мабілізацыйных коштаў Тэўтонскага ордэна, можна меркаваць, што нагруднікі прызначаліся не для самога князя ці магнатаў, а для шараговага рыцарства.204
Сведчаннем ужывання ў Вялікім Княстве Літоўскім у канцы XІV—першай палове XV ст. пласцінавых даспехаў служаць таксама даныя сфрагістыкі. Некаторыя пячаткі літоўскіх князёў, на якіх у той ці іншай ступені прадстаўлены элементы такіх даспехаў, несумненна былі выраблены яшчэ ў тыя часы, калі масавы імпарт узбраення з Польшчы наўрад ці быў магчымым. Рыцар у поўным даспеху паказаны на пячатцы вялікага князя літоўскага Ягайлы, якая датуецца 1380 г.205 Торс ваяра ахоўвае выпуклая кіраса, абцягнутая па тагачаснай модзе шчыльна аблягаючым кафтанам-ленднерам, які даходзіць да сцёгнаў. Рукі i ногі таксама пакрыты аховай з буйных металічных частак. Кісці рук засцерагаюць рукавіцы з кароткімі шырокімі манжэтамі, характэрнымі для гэтага часу.207
Выпуклыя кірасы, абцягнутыя ленднерам, прадстаўлены на пячатках Дзмітрыя Карыбута за 1386 г. (мал. 1: I) i Вітаўта за 1384—1385 гг.208, хоць іншыя дэталі даспеха паказаны тут толькі ў самых агульных рысах. Воін з пячаткі Дзмітрыя Карыбута мае пласцінавую ахову толькі ніжніх канечнасцяў, у той час як на пячатцы Вітаўта больш-менш выразна чытаюцца толькі рукавіцы з шырокімі кароткімі манжэтамі. Падобную ж дэталь баявога касцюма можна заўважыць таксама на пячатках Аляксандра Вігунта за 1388 г. (мал. 1: 7), Вітаўта за 1438 г. (мал. 1: 4) i Свідрыгайлы за 1452 г. (мал. 1:
.209
Выпуклая кіраса, відавочна «белая», пра што сведчыць адкрытая падоўжаная спаднічка з гарызантальных абручападобных пласцін, прадстаўлена на пячатцы Вітаўта за 1404 г. (мал. 1: 2)210. Ахова ног — з буйных металічных частак з акруглымі накаленнікамі, дапоўненымі кароткімі пласцінкамі-фольгамі, што находзяць на набедранікі i нагалёначнікі. Ахова рук не чытаецца. Непакрытыя кірасы паказаны таксама на пячатках Вітаўта за 1413 i 1425 гг.211 Апроч кірасы са спаднічкай на пячатцы 1413 г. відаць набраныя з жалезных палос чаравікі, якія высоўваюцца з-пад доўгіх шатаў, у той час як на пячатцы 1425 г. (мал. 1: 9) прысутнічае ахова рук з выразна паказаным завостраным налакотнікам (ногі змазаны). Падобны завостраны налакотнік у складзе поўнай аховы рукі паказаны таксама на пячатцы Вітаўта за 1418 г. Асобныя элементы аховы ног на ёй не выдзелены, аднак відавочна, што яна таксама складаецца з буйных металічных частак, на што ўказвае завострана прамаляваная каленная частка, а таксама падкрэслена выцягнутыя наскі чаравікаў, ха-рактэрныя для даспехаў канца XIV — XV ст212. Такім жа самым спосабам паказана ахова канечнасцяў на пячатках Аляксандра Вігунта за 1388 г., Скіргайлы за 1394 г. i Свідрыгайлы за 1420 i 1452 гг. (мал. 1:3,6-8).213
И еще ты говорил об изо источниках на пруссов, где их можно посмотреть? поделись плиз)))
Вход
Регистрация
FAQ
Поиск
):
